Volgens psychotherapeut Jeffrey Wijnberg hebben veel mensen last van ‘mobilitus’, de neiging om vaak naar hun mobiele telefoon te grijpen om ‘iets’ te checken op het internet. Fotograaf Ritzo ten Cate betrapt mensen op heterdaad als zij op straat helemaal opgaan in hun mobiele telefoon. Hij wacht de ‘smartphonezombies’ op en maakt, vlak voordat ze bijna tegen hem opbotsen, een foto. Als je de fotoserie op zijn website bekijkt, zie je bijna allemaal dezelfde holle blik in hun ogen. Het is bijna eng om te zien dat mensen van alle rassen, leeftijden en standen diezelfde zombie-achtige blik hebben. Ritzo verwelkomt ze weer in het echte leven. Zelf weet hij maar al te goed hoe het is om online te verdwalen. Vorig jaar deed hij mee aan de Pokémon Go-hype en verbaasde zichzelf over het feit dat hij zich die hele tijd volledig afgesloten voelde van de buitenwereld.
Je hoort en leest er steeds meer over; mensen die eigenlijk teveel tijd doorbrengen op het internet. Even snel iets opzoeken bestaat eigenlijk niet. Voordat je het weet ben je een uur verder. Als ik mijn tijdlijn doorscroll zie ik voornamelijk berichten voorbij komen die mij niet of nauwelijks interesseren. Waarom check ik ze dan elke dag? Is dit een echte verslaving of ben ik bang om iets te missen? In elk geval hebben veel mensen last van ‘internetitis’. Want als je, zoals ik, een groot deel van de dag achter een computerscherm zit, kun je tussen de werkzaamheden door ook even snel op het internet, zonder je mobiele telefoon te hoeven pakken. Vaak word je dan afgeleid door het één of ander en kost het je veel moeite om de draad van het werk weer op te pakken.
Maar goed, eerlijk is eerlijk: het internet kan prachtig zijn. De catalogus lijkt oneindig veel schatten te bevatten en groeit nog met de dag. We hoeven niet meer een hele dag rond te lopen met een vraag in ons hoofd, maar kunnen het antwoord gelijk opzoeken. Het scheelt een hoop tijd en je hoeft niet meer oeverloos in boeken te bladeren. De keerzijde is dat je hersenen lui worden. Op een gegeven moment zul je ontdekken dat het je steeds meer moeite kost om dingen te onthouden. Ook kan de constante stroom van informatie voor concentratieproblemen zorgen.
Leraren klagen erover dat ze moeite hebben om de aandacht van de leerlingen vast te houden. Zij zien sowieso het nut niet in van scholing. Waarom iets leren als je alles op je smartphone kunt opzoeken?
Het proces van leren is veel belangrijker dan feitelijke kennis opdoen. Die kennis kan desnoods opgezocht worden. Maar het ontwikkelen van het vermogen om problemen op te lossen en communicatief vaardig te worden leer je niet door het klakkeloos opzoeken en aannemen van informatie op het internet.
Niet alle informatie op het internet is betrouwbaar. Los van websites die nepnieuws brengen, kunnen bepaalde berichten op social media ook zorgen voor een scheef beeld van de werkelijkheid. Zo kunnen nepfilmpjes een polariserend effect hebben en de mening van de kijker in een bepaalde richting duwen. Kinderen kunnen door een gebrek aan voorkennis een verkeerd beeld opgelegd krijgen en sommige volwassenen worstelen daar zelf ook mee. Door de huidige techniek en het feit dat het maken van een website minder ingewikkeld is dan ooit, kunnen nepberichten er betrouwbaar en gelikt uit zien. Het is de taak van ouders en leraren om kinderen te wijzen op de mogelijke onbetrouwbaarheid van de informatie op het internet.
Het gebruik van de smartphone in de klas zou verboden moeten worden, net als dat ouders hun kinderen een beperking zouden moeten opleggen om het internetgebruik te verminderen.
Hoogleraar oogheelkunde Caroline Klaver beweert zelfs dat een teveel aan schermactiviteiten blindheid kan veroorzaken. Volgens haar is het beter als kinderen meer buitenactiviteiten hebben en minder bezig zijn met smartphones en/of tablets. Ook voor volwassenen geldt dat het te lang turen naar een scherm schadelijk kan zijn voor de ogen. Zeker als je nagaat dat een scherm licht uitstraalt en dit hetzelfde effect heeft als wanneer iemand met een zaklantaarn in je ogen schijnt. Waarschijnlijk zullen we over twintig jaar op deze periode terugkijken als een tijd dat we zoekende waren naar een balans in ons offline- en online bestaan. Misschien valt het mee en hebben we minder last van oog- en concentratieproblemen dan ik hier schets. Maar het is nooit te vroeg om jezelf bewust te maken van je eigen gedrag. Want hoe mooi het internet ook moge zijn, het kan ook een verslavende werking hebben.
